Đúng giờ Thìn bắt đầu diễn ra lễ hội. 7 mâm cỗ chính để cúng hội đồng Thần linh, đức Thánh Phật bà, vua cha Ngọc Hoàng và các vị: Ngô Vương, Hành Xiển, Cun Bông, Thổ địa Sơn thần, Thủy thần, Quang lang bản thổ, Mụ cả, tiên khà ken cả khú ma... được các nam nữ thanh niên rước vào trước cửa hang để làm lễ.
Lễ hội rước Bụt thể hiện sự giao thoa của văn hóa Việt - Mường trong tín ngưỡng thờ tổ tiên, cầu mong thần linh phù hộ độ trì cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, gia súc, gia cầm sinh sôi, con người mạnh khỏe, vạn sự như ý... Đồng thời thể hiện niềm khát khao về một cuộc sống thanh bình sung túc của bản Mường, là chỗ dựa tâm linh để người Mường vươn tới chân - thiện - mỹ trong cuộc sống. Lễ hội còn là nơi con người tìm cách thông linh (tiếp cận với thần linh), qua lễ hội để tỏ lòng tôn kính của mình với các vị thần, phật.
Đoàn rước Bụt có đội kiệu, cờ, chiêng, trống, cò ke, ống sáo... dưới sự dẫn dắt của ông Mo đi đến các xóm để rẩy nước thánh ban lộc cho dân bản. Bà con các xóm cũng dâng lễ thành kính nhận lộc của Bụt, tạo nên không khí nhộn nhịp khắp các xóm làng.
Sau khi xin đài âm dương, ông Mo hồ hởi truyền đạt ý nguyện của dân bản đã được Thần linh ứng nghiệm.
Sau khi rước Bụt đi ban phúc cho toàn dân trong xã, lễ rước Bụt được tề tựu ở cánh đồng đẹp nhất xã để tiến hành lễ mời thần linh, hưởng cỗ bàn, lễ vật của dân bản dâng lên. Thày Mo và dân bản cùng nhau hưởng lễ, uống rượu cần - một sản vật đặc sắc của dân tộc Mường.
"Xêng tiền" là một loại nhạc cụ gõ của người Mường, nhịp điệu Xêng tiền là một trong những tiết tấu cơ bản của âm nhạc dân gian dân tộc Mường được các thiếu nữ Mường thể hiện trong Lễ hội rước Bụt hang Khụ Dúng (Vũ điệu Xêng tiền).
Tiếng cồng âm vang, tiếng chiêng thúc giục, nhịp xòe Mường của tất cả mọi người tham gia lễ rước Bụt, nam thanh nữ tú với những ánh mắt trao tình, những câu hát ví đối, "thường ra bọ mẹng" vút lên lả lơi đằm thắm và theo nhau về tận nơi màn thang cửa voóng nhà sàn...
uSau khi hưởng lễ và mời thần linh về hang Khụ Dúng, dân làng tưng bừng mở hội. Vũ điệu dâng bông là điệu múa đầu tiên trong phần hội có nguồn gốc của tín ngưỡng phồn thực, tôn thờ sự sinh sôi nảy nở, đực cái âm dương. "Bông cơm, trái lúa" - những sản vật quý báu duy trì sự sống con người được kính cẩn dâng lên đất trời tổ tiên thể hiện sự thành kính biết ơn của con cháu cộng đồng.
Trong lễ hội không thể thiếu những trò chơi, những môn thể thao dân tộc như đẩy gậy.
Vi Đức Hồi (sưu tầm)