Đồng bào dân tộc Chơ Ro là một trong hơn 11 cộng đồng dân tộc đang sinh sống trong vùng đệm của Khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai. Đây là cộng đồng dân cư ít người có tính đại diện cao nhất cho các cộng đồng dân cư có ảnh hưởng đến khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai. Đời sống và phong tục tập quán của họ gắn bó mật thiết với thiên nhiên. Chiếc Chiếu Lùn là một sản vật của người Chơ Ro mà chưa mấy ai biết đến.
Chiếc chiếu là một vật dụng thân quen và gần gũi đối với việc sinh hoạt hàng ngày của người dân Việt Nam từ xưa đến nay. Người ta biết đến chiếc chiếu qua cách dệt bằng khung và được làm từ những nguyên liệu dễ kiếm. Tuy nhiên, chiếc chiếu Lùn của người dân tộc Chơ Ro lại được đan hoàn toàn bằng tay và điều đặc biệt là nguyên liệu được lấy từ thân của cây Lùn, một loại cây mọc ở vùng đầm lầy, ven suối. Đây là loại cây có chiều cao khoảng 1,4m đến 2 mét. Chỉ có phần thân thẳng của cây không bị sâu bệnh, không có vết thương mới được sử dụng để đan chiếu.
Để làm được một tấm chiếu đẹp và kỹ, đồng bào dân tộc Chơ Ro phải mất rất nhiều công sức mới có thể hoàn thành một sản phẩm. Họ phải vào rừng sâu để tìm kiếm những cây Lùn có đủ tiêu chuẩn để đem về. Sau đó họ chẻ thân cây Lùn và lột vỏ đem phơi và vót nan trong vòng 2 -3 ngày để chống mối mọt, sau đó lại ngâm ngập nước hoặc phơi sương 1 đêm. Tiếp theo đó khi các nan đã khô, họ bắt đầu đan, thời gian đan chiếu thường mất 2 -3 ngày nữa mới hoàn chỉnh 1 sản phẩm.
Người dân tộc Chơ ro – Đồng Nai
Trong quá trình đan, để được một sản phẩm có thẩm mỹ, cái khó nhất dựa vào hoa tay và óc sáng tạo của người Chơ Ro. Tùy vào cảm hứng sáng tác của mỗi người mà tạo ra những hình thù hoa văn khác nhau trên thân chiếu. Nhưng chủ yếu, những đường nét mỹ thuật trên chiếu là hình thoi, hình chữ N hoặc những hình ảnh về thiên nhiên cuộc sống của người Chơ Ro.
Việc tạo đường tim khi mới bắt đầu vào công đoạn đan đầu tiên cũng là một điểm đòi hỏi sự cẩn thận và kỹ lưỡng của người đan chiếu Lùn. Nếu không biết tạo đường tim sẽ không thể tạo được hoa văn và sự cân đối của thành phẩm như mong muốn. Khi đan chiếu , người ta phải kéo làm sao cho các nan thật khít vào nhau thì chiếu sẽ không có khe hở và nhìn một cách chắc chắn, sau quá trình sử dụng sẽ không bị xô vẹo, xộc sệch. Chiều dài và rộng của chiếu phải được căn chỉnh sao cho từ tim chiếu ra các cạnh của chiếu được đều nhau.
Ngày hội làng
Người dân Chơ Ro thuộc tỉnh Đồng Nai rất tự hào về nghề làm chiếu Lùn truyền thống này. Chiếc chiếu Lùn đã đi sâu vào đời sống văn hóa truyền thống của dân tộc Chơ Ro. Đặc biệt, chiếc chiếu Lùn không thể thiếu được trong các Lễ cưới, khi cô dâu và chú rể cùng nhau quỳ gối trên chiếc chiếu Lùn để mời rượu cha mẹ và gia đình trong suốt buổi lễ.
Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Đồng Nai, đặc biệt là cộng đồng dân tộc Chơ Ro đang nỗ lực và phát huy hết mình để gìn giữ nét đẹp văn hóa của làng nghề truyền thống này – nghề đan chiếu Lùn - Chơ Ro.
Đức Thắng