- Những cỗ quan tài bên trong chứa thi hài người chết được treo lơ lửng trên cây hoặc giá đỡ của người Giẻ Triêng cư trú ở miền Bắc Tây Nguyên lâu nay vẫn là điều huyền bí, kỳ lạ.
Dấu tích tục táng treo còn sót lại tại một khu “rừng ma” của người Giẻ Triêng ở Kon Tum.
Ngày nay, tục táng treo của người Giẻ Triêng không còn.
Tương truyền rằng, chẳng biết từ thời nào, trong cộng đồng người Giẻ Triêng có hai anh em trai khôi ngô, tuấn tú và thông minh nhất buôn làng. Thế nhưng, cuộc đời cả hai sớm gặp bất hạnh khi cha mẹ lần lượt qua đời. Hai anh em phải đi làm thuê mọi công việc để có gạo, bắp sống qua ngày.
Những chiếc quan tài táng treo trên mặt đất đầy bí ẩn của người Giẻ Triêng.
Đến tuổi trưởng thành, vốn bản tính thông minh và bản lĩnh hơn người, hai anh em quyết chí làm ăn để trở thành những người tù trưởng giàu có nhất buôn làng. Người anh tạm biệt em ra đi theo hướng biên giới làm nghề buôn bán tận bên Lào. Người em ở nhà chăm chỉ cuốc nương tỉa bắp, gieo lúa, vào rừng săn thú về thuần phục.
Chẳng mấy chốc, cả hai anh em đều trở nên giàu có, tiếng tăm lừng lẫy khắp các làng gần xa khiến cộng đồng phải nể phục. Để xem ai giàu hơn ai, một hôm người anh đưa ra đề nghị thi làm nhà mà tường phải bọc bằng da trâu, nếu ai bọc được nhiều thì người đó giàu hơn, sẽ là người chiến thắng.
Đến hẹn, người anh cậy mình có nhiều trâu nên hùng hổ giết thịt và cắt từng mảng da trâu lớn treo đầy vào cây lồ ô đã được dựng sẵn. Người em chỉ giết một con trâu, khéo léo dùng dao lột mỏng da, kéo căng da để phủ lên được nhiều hơn. Nhờ biết cách căng miếng da trâu mà người em đã giành chiến thắng.
Người anh thua cuộc, từ đó tính ghen tức nổi lên, tình cảm anh em bị rạn nứt nghiêm trong. Người anh kéo một nửa dân làng đến vùng biên giới Việt – Lào ngày nay lập làng, buôn bán và nhanh chóng trở nên giàu có. Thế nhưng, chẳng bao lâu, làng bị một bộ tộc hung dữ ập tới cướp bóc, giết sạch không còn một ai.
Những người đi theo người em tìm đến một con suối có nhiều lau lách thì dừng lại lập nên làng Vai Trang ngày nay. Từ đó về sau, làng Vai Trang lấy trồng trọt và chăn nuôi làm nghề chính, sống đoàn kết, yêu thương, hòa thuận với các dân làng khác trong vùng.
Nhớ công ơn người thủ lĩnh đức độ, tài cao, hết mực thương yêu, giúp đỡ người nghèo nên khi người em qua đời, dân làng khóc lóc thảm thiết suốt nhiều ngày liền mà không ai nỡ chôn thủ lĩnh của mình xuống đất. Họ đã nghĩ ra cách treo chiếc quan tài lên cây để không thú rừng nào có thể ăn thịt được, khi nhớ thì có thể ra đó thăm viếng. Và họ tin rằng, làm như vậy linh hồn của người thủ lĩnh sẽ bảo vệ, che chở cho dân làng.
Xuất phát từ tín ngưỡng đó, sau này những gia đình giàu có, quyền lực và nhiều địa vị trong cộng đồng khi có người qua đời đều đặt người chết vào quan tài rồi đem vào khu rừng rậm rạp để treo trên cây hoặc treo trên bốn cọc gỗ được đóng chắc chắn xuống đất.
Vi Đức Cường (sưu tầm)