Dân tộc Xa Phó( Còn gọi là Phù Lá) sinh sống nhiều ở tỉnh Lào Cai, trong đó có xã Hợp Thành – Thành phố Lào Cai. Trên địa bàn xã dân tộc này chủ yếu sinh sống ở hai thôn Nậm Rịa 1 và Nậm Rịa 2. Nơi ở của người Xa phó nằm giữa lưng chừng núi cao,đường đi lại vô cùng khó khăn.
Cuộc sống của họ dựa vào nương rẫy là chủ yếu. Vì vậy đời sống của nhân dân nơi đây còn gặp nhiều khó khăn.Cũng như các dân tộc khác trên địa bản tỉnh,người Xa phó có trang phục riêng cho dân tộc mình. Toàn bộ các trang phục đều được làm thủ công,không qua máy móc. Vì vậy phần nào nói lên sự khéo léo của những người phụ nữ này. Họ tự thiết kế trang phục cho mình từ hoa văn, trang trí hạt cườm hay khâu áo …Theo chúng tôi tìm hiểu và được biết để làm ra 1 bộ trang phục đẹp phải mất nửa năm mới hoàn thành, ngoài ra họ phải mua khá nhiều những phụ kiện cho công việc may vá như các loại chỉ màu, hạt cườm ….Nhìn bộ trang phục được khâu công phu với đường kim mũi chỉ thẳng đều tăm tắp cho thấy sự khéo léo thực sự của người phụ nữ.Đây quả là một công trình nghệ thuật đặc sắc với hoa văn tinh sảo,đường nét hài hòa,màu sắc pha trộn phong phú nổi bật.
Trang phục của dân tộc Xa Phó được chia làm hai loại dành cho nữ giới và nam giới. Trang phục của nữ giới bao giờ cũng được trang trí cầu kì bao gồm một bộ váy,áo. Chất liệu chính là vải thô màu chàm hoặc đen, các bà các chị sau khi mua vải ở chợ về giặt sạch phơi khô cho vải mềm. Công đoạn trang trí phối màu ,hoa văn là quan trọng nhất. Sau khi cắt vải và khâu thành hình cái áo,các chị bắt đầu khâu .Nổi bật nhất trên trang phục phụ nữ Xá Phó là chiếc áo ngắn được trang trí hoa văn rất bắt mắt. Các hoa văn được trang trí tùy theo sự sáng tạo của từng người. Hoa văn trang trí trên trang phục của phụ nữ Xá Phó rất cầu kỳ với những màu sắc sặc sỡ và được thêu hoàn toàn bằng tay (trung bình phải mất 1 năm mới hoàn thành được 1 bộ). Vào lúc rảnh rỗi, phụ nữ Xá Phó đều tranh thủ tự thêu váy, áo cho riêng mình, nếu là thiếu nữ thì phải thêu nhiều hơn để mang về nhà chồng. Ngoài hoa văn, phía trước áo còn được đính các hạt cườm xen kẽ với cách bố trí thành từng đường thẳng, hình vuông hoặc hình các bông hoa. Cổ tay áo được thêu cầu kỳ với những hình nhấp nhô mô tả các dãy núi, hình sóng nước mang đến cảm giác mềm mại đã tạo cho chiếc áo của phụ nữ Xá Phó nét đẹp độc đáo.
Váy của phụ nữ Xá Phó được may với cạp chiết nhỏ, thân váy chắp lại từ hai mảnh vải chàm và được trang trí hoa văn cầu kỳ dọc theo chiều dài của váy. Mảng hoa văn gần cạp váy được thêu bằng các hình thoi nối dài nhau xen kẽ nhau bằng các màu thêu rực rỡ. Chân váy được thêu bằng những hình cây thông nối tiếp nhau, bên dưới là hình sóng nước hoặc hình răng cưa, quả trám và các hình tam giác xếp chéo nhau.
Giữa váy và áo của người Xá Phó được ngăn cách bởi chiếc thắt lưng làm bằng vải trắng có tua nhiều màu ở cuối. Chiếc khăn trở thành điểm nhấn và tạo cảm giác làm hài hòa những sắc màu sặc sỡ càng làm cho trang phục của phụ nữ Xá Phó thêm hấp dẫn.
Trang phục của nam giới thì đơn giản hơn của nữ. Trang phục nam của nhóm dân tộc Xa phó với chiếc áo rất độc đáo, sau lưng đính nhiều hạt cườm. Thường nhật, nam giới mặc loại áo loại xẻ ngực như ở Nậm Rịa, Lào Cai. Áo được may từ 6 miếng vải, cổ thấp, không cài cúc nẹp ngực, viền vải đỏ, ống tay hẹp, cổ tay thêu hoa văn như áo phụ nữ.
Giờ đây, do ảnh hưởng của nhiều phong cách thời trang nên trang phục truyền thống của đồng bào Xá Phó có nhiều thay đổi, nhưng nhiều phụ nữ Xá Phó vẫn cố gắng giữ nét đẹp trang phục của dân tộc.
Trương Hằng Nga (sưu tầm)