Thầy Mo có nhiệm vụ cúng tế, đọc lời cầu xin của nhân dân.
Lễ hội Xển Xó Phốn là nghi lễ tín ngưỡng quan trọng, một trong những lễ hội mang đậm bản sắc văn hoá của đồng bào Thái vùng Tây Bắc.
Vùng Tây Bắc là không gian văn hóa của dân tộc Thái, nổi tiếng với điệu múa xòe rất nổi tiếng được nhiều người biết đến. Thái là dân tộc có dân số lớn nhất vùng. Ai đã từng qua Tây Bắc không thể quên được hình ảnh những cô gái Thái với những bộ váy áo thật rực rỡ đặc trưng cho Tây Bắc.
Không chỉ có vậy, người Thái vùng Tây Bắc còn có một kho tàng đồ sộ về phong tục tập quán, tín ngưỡng. Ngày nay những phong tục tập quán tín ngưỡng đó vẫn được người dân nơi đây duy trì và bảo tồn. Lễ hội Xển Xó Phốn hay còn gọi là lễ hội cầu mưa là một trong nhiều những lễ hội mang đầy bản sắc văn hoá của người Thái Tây Bắc. Lễ hội thường được tổ chức vào đầu mùa mưa (khoảng cuối tháng 10, đầu tháng 11 âm lịch hàng năm.
Người Thái vùng Tây Bắc quan niệm rằng rằng thần linh cai quản mưa gió thương những đứa trẻ sinh ra không có cha để làm nhà cho nên đã không làm mưa khiến cho trời hạn hán, vì vậy trời không mưa là lỗi của những người phụ nữ chửa hoang. Vì vậy dân bản phải làm lễ Xển Xó Phốn, cúng lễ các vị chủ nước, chủ sông suối (thuồng luồng, tiếng Thái gọi là Tô Ngược) để mời các thần linh về nghe nguyện vọng của con người đồng thời trách phạt những người phụ nữ đó đã không biết giữ mình. Những lời cầu xin, trách móc được truyền tụng và đúc kết thành các bài cúng và các trò chơi trong lễ hội cầu mưa.
Trang trí cho cây nêu chuẩn bị cho lễ hội
Trong phần lễ, bà Mè Mải (người đóng vai trò chính trong lễ hội) dẫn đầu đoàn người đến từng nhà để xin lễ vật. Đến khi đã có đủ lễ vật, đoàn người rước đến địa điểm cúng lễ và bà Mè Mải bắt đầu cúng bài cúng cầu mưa với nội dung mời chủ nước, chủ sông về ăn lễ vật và lắng nghe nguyện vọng của dân bản cầu xin trời làm mưa cho đến khi sấm sét nổi lên và trời mưa xuống thì chuyển sang phần hội.
Đoàn người rước đến địa điểm cúng lễ
Ở phần hội, cả bản làng cùng chơi ném còn, uống rượu cần và hát các bài hát về tình yêu đôi lứa. Lễ hội cầu mưa của người Thái Tây Bắc không mang tính chất dị đoan mà qua đây lễ hội mượn yếu tố tâm linh để dạy bảo con người.
Tổ chức chơi ném còn
Lễ hội Xển Xó Phốn của người dân tộc Thái vùng Tây Bắc là một sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng rất quan trọng đối với cộng đồng người dân tộc ở nơi đây. Lễ hội có liên quan đến đời sống vật chất, tinh thần, tâm linh của cả bản mường, đến mùa màng, sức khỏe và sự làm ăn của cộng đồng năm ấy, nên được tổ chức rất trọng thể, vui vẻ, thu hút sự tham gia của đông đảo bà con dân tộc ở bản, mường.
Qua buổi lễ cầu mưa, người Thái không chỉ gửi những thông điệp cá nhân mong muốn mùa màng tươi tốt, đời sống ấm no. Họ còn khẳng định rằng, con người và thiên nhiên có sự gắn kết, rằng buộc lẫn nhau. Sự tôn trọng thiên nhiên, môi trường cũng chính là tôn trọng cuộc sống cá nhân, đem lại những điều nhất cho cuộc sống của họ