Cây đàn Tính Tẩu trong sinh hoạt
Dân tộc Cống có khoảng 1.300 người ở huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu. Hiện nay, phần lớn người Cống cư trú ven sông Đà. Dân tộc Cống có các tên gọi khác: Xắm Khống, Mâng Nhé, Xá Xeng. Tiếng Cống thuộc hệ ngôn ngữ Tạng-Miến.
Người Cống sống chủ yếu bằng nghề làm nương rẫy, canh tác theo lối phát rừng, đốt, chọc lỗ tra hạt giống. Gần đây, đồng bào đã làm nương bằng cuốc và sử dụng trâu bò làm sức kéo. Nhiều thức ăn của đồng bào là tìm kiếm ở trong rừng, kiếm cá dưới suối chủ yếu bắt bằng tay hoặc bả thuốc độc lá cây.
Phụ nữ Cống không biết nghề dệt, chỉ trồng bông đem đổi lấy vải. Song nam nữ đều đan lát giỏi, có nghề đan chiếu mây nhuộm đỏ.
Trang phục của người Cống
Người Cống thường ở nhà sàn, nhà nào cũng ngăn ra thành 3-4 gian, gian giữa là nơi tiếp khách, chỉ có một cửa ra vào ở đầu hồi và một cửa sổ ở gian giữa. Mỗi họ của người Cống có một trưởng họ, có chung một kiêng cữ, có chung quy định về chỗ đặt bàn thờ tổ tiên và cách cúng bái. Trong từng gia đình, người chồng, người cha giữ vai trò đứng đầu, khi người cha chết thì con trai cả thay thế.
Trước kia chỉ trai gái người Cống mới lấy nhau, nay đã có một số dâu rể là người Thái, Hà Nhì... Theo phong tục Cống, người cùng họ phải cách nhau 7 đời mới được lấy nhau. Việc cưới xin do nhà trai chủ động. Sau lễ dạm hỏi, chàng trai bắt đầu ở rể vài năm, còn cô gái bắt đầu búi tóc ngược lên đỉnh đầu, đó là dấu hiệu đã có chồng. Thường họ sinh vài đứa con mới cưới. Nhà trai phải có bạc trắng làm lễ cưới nộp cho nhà gái, còn nhà gái phải cho của hồi môn để cô dâu đem về nhà chồng.
Người Cống có lịch riêng. Năm có 12 tháng (ứng với 12 con vật), tháng có 30 ngày.
Người Cống thờ cúng tổ tiên 2-3 đời. Lễ cúng được thực hiện vào những ngày cưới, ăn cơm mới, khi sinh con, khi bố hay mẹ chết. Cũng như nguời Hà Nhì, La Hủ, từng bản người Cống hàng năm có lễ cúng tập thể mở đầu vụ gieo trồng lúa. Ngoài ra đồng bào còn có một số lễ thức khác nữa nhằm cầu mong mùa màng tươi tốt, nhà nhà no đủ.
Nền văn nghệ dân gian Cống khá phong phú, với các làn điệu dân ca sâu lắng người ta hát vào dịp lễ hội vui chung.
Một bản của người Cống ở Lai Châu
Triệu Minh Phương (sưu tầm)