Hà Giang – vùng đất nơi địa đầu tổ quốc – có món rượu ngô (bắp) là nét văn hóa độc đáo, làm lưu luyến người đến, nhung nhớ người đi…
Hà Giang có ¾ diện tích là núi đá, quanh năm hạn hán và mây mù bao phủ, ngoài cây ngô ra thì không có loài cây nào có thể sinh trưởng được. Bạn có thể thấy cảnh tượng phổ biến ở Hà Giang: những người Mông gùi đất đổ vào từng hốc đá trên cao nguyên để trồng ngô trên dải đá tai mèo sắc nhọn. Có lẽ rượu ngô độc đáo và làm say lòng người không chỉ bởi hương nồng, êm dịu và có một chút mới lạ của loại men lá đặc biệt…
mà hơn hết đó chính là thứ rượu kết tinh từ núi đá và muôn vàn khó nhọc của người Mông nơi đây …
Rượu ngô Thanh Vân – Quản Bạ – Hà Giang
Vào mùa xuân, lúc vạn vật đang sinh sôi nảy nở, cũng là lúc người Mông đem hạt giống đi bỏ vào từng hốc đá tai mèo. Đồng bào nơi đây có câu nói ‘‘sống trên đá, chết vùi trong đá”. Cuộc sống trên cao nguyên đá quanh năm khô hạn, người dân vất vả, kiên trì vật lộn với từng hốc đá tai mèo để gieo những mầm ngô nơi cao nguyên. Lạ thay, những nương ngô năm nào cũng xanh tốt và cho năng suất thu hoạch cao. Đến mùa thu hoạch, ngô lại được chất đầy trong quẩy tấu (gùi) trên lưng mọi người về nhà….Ngô dư, họ bán đi lấy tiền mua gạo, vật dụng sinh hoạt khác và một phần dùng để nấu rượu.
Công đoạn nấu rượu ngô rất cầu kỳ, phức tạp và gian nan, từ việc gùi những bình nước, bó củi cách bản làng 3 – 4km đến việc nấu chín ngô, ủ men lá (một loại men độc đáo ở vùng cao và ít độc tố) rồi đem lên bếp chưng cất khoảng từ 5- 6 giờ mới cho những giọt rượu thơm ngon, đậm đà. Rượu có hương thơm dịu của thứ men lá đặc trưng, vị nồng và ngọt của ngô núi.
Mời khách uống rượu ngô giữa đường
Để lý giải tại sao người Mông uống nhiều rượu đến vậy, nhà nghiên cứu văn hoá dân tộc Nguyễn Quanh Bách -Trưởng phòng di sản văn hoá phi vật thể, Bảo tàng tỉnh Hà Giang cho biết: Cao nguyên cực Bắc của Hà Giang khí hậu ôn hoà và mát mẻ, dù là mùa hè nhưng ban đêm ngủ vẫn phải đắp chăn. Mùa đông nhiệt độ xuống rất thấp, có khi âm độ, và có tuyết rơi…Vì vậy, rượu ngô sẽ làm người Mông ở rẻo cao thấy ấm áp hơn và chống chọi được với giá rét…
Ngày nay, rượu ngô Hà Giang đã trở thành thương hiệu nổi tiếng, gồm nhiều loại khác nhau nhưng nổi tiếng và được mọi người biết đến là rượu ngô Thanh Vân ở Quản Bạ.
Giữa tiết trời giá lạnh, sương núi giăng mờ, ngồi trong quán nhỏ nơi phố đá, xuýt xoa bên tô cháo ấu tẩu (một loại cháo nấu bằng củ ấu tẩu chỉ có ở Hà Giang) nóng hay chảo thắng cố (nấu từ thịt và lục phủ ngũ tạng của ngựa núi cộng với nhiều loại thảo dược) thơm lừng, thêm một chút rượu ngô mềm môi thì thật thú vị và ấm lòng lữ khách.
Nông Thanh Vững